Khi chỉ nhắc đến “ăn chay” đơn thuần, nhiều người sẽ hình dung về việc ăn thuần chay hoặc ăn chay Lacto-ovo. Vì thế, cần nhận định rõ ràng về mục tiêu ăn chay của bản thân để chọn thực phẩm phù hợp
Một số câu hỏi khi ăn chay | Lưu ý khi chay
Có năm trường phái ăn chay chính là:
- Ăn chay Lacto (ăn sữa nhưng không ăn trứng)
- Ăn chay Ovo (ăn trứng nhưng không ăn sữa)
- Ăn chay Lacto-ovo (ăn cả sữa và trứng)
- Ăn chay Pescatian (ăn cá nhưng không ăn thịt)
- Ăn chay thuần túy Vegan (không ăn bất kỳ sản phẩm nào từ động vật)
Ăn chay có tốt không?
Về mặt sức khỏe, ăn chay mang lại nhiều lợi ích như:
- Giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường, ung thư
- Giảm cân, kiểm soát cân nặng
- Cải thiện sức khỏe tim mạch
- Giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính
- Tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa
- Cải thiện tâm trạng và sức khỏe tinh thần
Lợi ích ăn chay là gì?
Tuy nhiên, ăn chay cũng có thể dẫn đến một số vấn đề về dinh dưỡng nếu không được thực hiện đúng cách, chẳng hạn như:
- Thiếu hụt protein, sắt, canxi, vitamin B12
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh thiếu máu, loãng xương
Đạm chay là gì?
Người ăn chay thường thiếu đạm động vật trong khẩu phần ăn vì thiếu kiến thức để bổ sung chất dinh dưỡng. Vì thế khi ăn chay có thể linh hoạt thêm các nguyên liệu, thực phẩm bổ sung đạm chay.
Đạm chay là một loại protein được tìm thấy trong thực vật. Nó là một nguồn dinh dưỡng quan trọng cho những người ăn chay, vì họ không ăn thịt hoặc các sản phẩm động vật khác. Đạm chay có thể được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm khác nhau, bao gồm:
- Các loại đậu: đậu lăng, đậu đen, đậu xanh, đậu nành, đậu phộng,…
- Các loại hạt: hạt chia, hạt hạnh nhân, hạt điều, hạt óc chó, hạt hướng dương,…
- Các loại ngũ cốc: lúa mì, yến mạch, gạo lứt, quinoa,…
- Các loại rau: rau bina, cải xoăn, bông cải xanh, măng tây,…
Đạm chay có thể được chia thành hai loại chính:
- Đạm hoàn chỉnh: Đạm hoàn chỉnh là loại protein chứa tất cả 9 axit amin thiết yếu mà cơ thể cần. Các loại đậu nành, đậu phụ, tempeh, edamame và quinoa là những nguồn protein hoàn chỉnh tốt.
- Đạm không hoàn chỉnh: Đạm không hoàn chỉnh là loại protein thiếu một hoặc nhiều axit amin thiết yếu. Tuy nhiên, có thể kết hợp các loại protein không hoàn chỉnh với nhau để tạo thành protein hoàn chỉnh. Ví dụ, kết hợp đậu lăng với gạo lứt sẽ tạo thành một nguồn protein hoàn chỉnh.
Để đảm bảo cung cấp đủ protein cho cơ thể, người ăn chay nên kết hợp nhiều loại thực phẩm giàu protein khác nhau trong chế độ ăn uống hàng ngày.
Kiêng gì khi ăn chay? Ăn chay cấm kỵ những món nào?
Ăn chay có được ăn trứng gà, trứng vịt không?
Tùy thuộc vào hình thức ăn chay mà bạn lựa chọn. Có nhiều hình thức ăn chay khác nhau như đã nói trên. Nếu bạn lựa chọn hình thức ăn chay có trứng thì bạn vẫn có thể ăn trứng.
Ăn trứng gà công nghiệp có phải ăn chay không?
Về mặt đạo đức, ăn trứng gà công nghiệp có thể được xem là không ăn chay. Bởi vì, trong quá trình sản xuất trứng gà công nghiệp, gà thường được nhốt trong các chuồng chật hẹp, không được tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên, và bị ép đẻ trứng liên tục. Điều này gây ra nhiều tổn thương cho sức khỏe của gà.
Tuy nhiên, về mặt dinh dưỡng, trứng gà công nghiệp vẫn là một nguồn cung cấp protein dồi dào cho người ăn chay. Do đó, nếu bạn lựa chọn ăn chay có trứng, bạn có thể ăn trứng gà công nghiệp.
Trứng muối ăn chay được không?
Tương tự, trứng muối được làm từ trứng gà hoặc trứng vịt, được ủ với muối và tro. Trứng muối có hàm lượng protein và chất béo cao, là một nguồn cung cấp dinh dưỡng tốt cho người ăn chay.
Ăn chay uống sữa được không?
Bạn nên lựa chọn các loại sữa chay được làm từ đậu nành, hạnh nhân, yến mạch,… thay vì sữa động vật. Người ăn chay không uống sữa bò thường có những lý do sau:
- Lý do tôn giáo: Một số tôn giáo, chẳng hạn như Phật giáo, không cho phép ăn thịt hoặc các sản phẩm từ động vật.
- Lý do đạo đức: Một số người ăn chay tin rằng việc sử dụng sữa bò là một hình thức bóc lột động vật.
- Lý do sức khỏe: Một số người ăn chay tin rằng sữa bò không tốt cho sức khỏe, chẳng hạn như có thể gây ra dị ứng, không dung nạp lactose,…
Như đã đề cập ở trên, có nhiều hình thức ăn chay khác nhau. Nếu bạn lựa chọn hình thức ăn chay có sữa thì bạn vẫn có thể uống sữa. Sữa là một nguồn cung cấp protein, canxi, vitamin D và các chất dinh dưỡng khác rất tốt cho sức khỏe.
Ăn chay uống trà sữa được không?
Trà sữa là một loại đồ uống phổ biến được làm từ trà, sữa, đường và các loại topping khác. Nếu bạn lựa chọn hình thức ăn chay có sữa thì bạn vẫn có thể uống trà sữa. Tuy nhiên, bạn nên lựa chọn các loại trà sữa được làm từ sữa chay (thực vật, hạt).
Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại trà sữa chay được làm từ sữa đậu nành, sữa hạnh nhân, sữa yến mạch,… Bạn có thể dễ dàng tìm mua các loại trà sữa này tại các cửa hàng đồ uống hoặc siêu thị.
Phô mai ăn chay được không?
Phô mai là một loại thực phẩm được làm từ sữa động vật. Do đó, nếu bạn lựa chọn hình thức ăn chay không có sữa thì bạn không nên ăn phô mai.
Dầu hào ăn chay được không?
Dầu hào là một loại gia vị phổ biến được sử dụng trong nhiều món ăn. Dầu hào được làm từ hào, muối, đường, tỏi, gừng,…
Hiện nay có rất nhiều loại dầu hào được làm từ các nguyên liệu thực vật, chẳng hạn như nấm hàu, nấm men, đậu nành,… Các loại dầu hào này vẫn mang lại hương vị tương tự như dầu hào truyền thống, nhưng lại phù hợp với chế độ ăn chay.
Ăn chay có uống bia được không?
Bia là một loại thức uống có cồn được làm từ lúa mạch, hoa bia, và men. Bia có thể mang lại một số lợi ích cho sức khỏe, nhưng cũng có thể gây hại nếu uống quá nhiều.
Nếu bạn lựa chọn hình thức ăn chay có trứng và sữa thì bạn có thể uống bia. Bởi vì, bia không chứa bất kỳ thành phần động vật nào. Tuy nhiên, bạn nên lưu ý rằng, bia có thể gây ra một số tác động tiêu cực đến sức khỏe, chẳng hạn như:
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư
- Gây mất nước
- Gây hại cho gan
- Gây rối loạn thần kinh
Về mặt nguyên liệu, bia được làm từ lúa mạch, hoa bia, và men, đều là những nguyên liệu từ thực vật. Do đó, về mặt nguyên liệu, bia là một thức uống chay. Tuy nhiên, một số loại bia có thể chứa sữa, mật ong, gelatin, hoặc rennet, là những thành phần từ động vật.
Lời khuyên cho người ăn chay
Nếu bạn ăn chay theo mục đích tôn giáo, ăn chay trường, hoặc ăn chay thuần túy, bạn nên tránh uống bia, bởi vì bia là một loại đồ uống có cồn, làm suy giảm khả năng nhận thức và hành vi của người uống. Điều này có thể làm mất đi tính chất chay của chế độ ăn, và vi phạm một trong năm giới cấm của Phật giáo.
Nếu bạn ăn chay theo mục đích khác, bạn có thể uống bia, nhưng nên uống ở mức độ vừa phải, không quá 2 đơn vị cồn mỗi ngày đối với nam giới và 1 đơn vị cồn mỗi ngày đối với nữ giới.
Khi uống bia, bạn nên chọn những loại bia chay, bia không cồn hoặc bia không chứa sản phẩm động vật.
Ăn chay có được ăn hành tây, hành tím, tỏi, hẹ không?
Câu trả lời ngắn gọn là có. Hành, hẹ, tỏi thuộc thực vật, không phải động vật, nên ăn chay hoàn toàn được phép ăn hành tây.
Tuy nhiên, theo truyền thống Phật giáo Bắc truyền, hành tây là một trong những loại thực phẩm nằm trong danh sách “ngũ vị tân”, tức là năm loại thực phẩm có tính cay nồng, dễ kích thích dục vọng. Do đó, các nhà sư và Phật tử theo trường phái này thường kiêng ăn hành tây, tỏi, hẹ, kiệu và hưng cừ.
Ngày nay, nhiều người ăn chay không theo đạo Phật, hoặc theo trường phái Phật giáo không kiêng ngũ vị tân, thì họ vẫn ăn hành tây. Hành tây là một loại thực phẩm rất bổ dưỡng, giàu vitamin, khoáng chất và chất xơ. Nó có nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:
- Giúp giảm cholesterol
- Giảm nguy cơ mắc bệnh tim
- Tăng cường hệ miễn dịch
- Giúp tiêu hóa tốt hơn
- Cải thiện sức khỏe tim mạch
Do đó, nếu bạn ăn chay, bạn hoàn toàn có thể ăn hành tây mà không cần lo lắng về vấn đề gì.
Ăn chay uống collagen được không?
Collagen là một loại protein quan trọng trong cơ thể, giúp tạo độ đàn hồi và săn chắc cho da, tóc, móng, xương khớp, gân, dây chằng. Theo thời gian, lượng collagen trong cơ thể sẽ bị suy giảm, dẫn đến các vấn đề về da, tóc, móng, xương khớp,…
Collagen có thể được bổ sung bằng cách ăn các thực phẩm giàu collagen, chẳng hạn như da heo, gân bò, sụn gà,… hoặc bằng cách uống thực phẩm chức năng bổ sung collagen.
Các thực phẩm chức năng bổ sung collagen có thể được chiết xuất từ động vật hoặc thực vật. Nếu bạn ăn chay, bạn nên chọn các sản phẩm collagen chiết xuất từ thực vật.
Collagen thực vật cho người ăn chay thuần
Collagen từ thực vật được gọi là collagen thực vật hoặc collagen vegan. Đây là loại collagen được chiết xuất từ các nguyên liệu thực vật, chẳng hạn như:
- Nấm: Nấm là một nguồn cung cấp collagen dồi dào. Một số loại nấm có chứa collagen cao bao gồm nấm maitake, nấm shiitake, nấm oyster,…
- Đậu nành: Đậu nành cũng là một nguồn cung cấp collagen tốt. Collagen từ đậu nành thường được gọi là collagen thủy phân từ đậu nành (hydrolyzed soy collagen).
- Lúa mì: Lúa mì cũng có thể được sử dụng để sản xuất collagen. Collagen từ lúa mì thường được gọi là collagen thủy phân từ lúa mì (hydrolyzed wheat collagen).
- Các loại trái cây và rau quả: Một số loại trái cây và rau quả cũng chứa collagen, chẳng hạn như cà chua, ớt chuông đỏ, dâu tây, cà rốt,… Tuy nhiên, lượng collagen trong các loại thực phẩm này thường không cao bằng các loại thực phẩm kể trên.
Collagen thực vật có cấu trúc tương tự như collagen từ động vật, nhưng có thể không hoàn toàn giống nhau. Collagen thực vật thường có trọng lượng phân tử thấp hơn collagen từ động vật, do đó có thể dễ dàng hấp thụ hơn.
Collagen thực vật có thể được sử dụng để bổ sung collagen cho cơ thể, giúp cải thiện sức khỏe da, tóc, móng, khớp,… Collagen thực vật cũng có thể được sử dụng trong các sản phẩm mỹ phẩm, chẳng hạn như kem dưỡng da, serum,…
Ăn chay uống nước yến được không?
Nước yến là một loại thực phẩm bổ dưỡng, được làm từ tổ yến của chim yến. Tổ yến là một loại thực phẩm giàu protein, axit amin, khoáng chất và vitamin. Nó có nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:
- Tăng cường sức khỏe tim mạch
- Tăng cường hệ miễn dịch
- Giúp ngủ ngon
- Ngăn ngừa lão hóa
Tuy nhiên, nước yến cũng có thể chứa một lượng nhỏ protein động vật. Do đó, nếu bạn ăn thuần chay hay chay trường, bạn nên cân nhắc khi uống nước yến.
Rong biển ăn chay được không
Bột nêm, bột ngọt ăn chay được không?
Câu trả lời là tùy thuộc vào loại bột ngọt. Bột ngọt có tên hóa học là mononatri glutamat (MSG), là một loại phụ gia thực phẩm được sử dụng rộng rãi để tăng hương vị cho thực phẩm. MSG có thể được chiết xuất từ thực vật hoặc động vật.
Nếu bột ngọt được chiết xuất từ thực vật, thì nó hoàn toàn ăn chay. Tuy nhiên, nếu bột ngọt được chiết xuất từ động vật, thì nó không ăn chay.
Trên thị trường hiện nay, có nhiều loại bột ngọt được chiết xuất từ thực vật, chẳng hạn như bột ngọt từ nấm men, bột ngọt từ mầm lúa mì, bột ngọt từ tảo biển,… Do đó, nếu bạn ăn chay, bạn có thể chọn các loại bột ngọt được chiết xuất từ thực vật.
Kim chi ăn chay được không?
Câu trả lời là có. Kim chi là một món ăn truyền thống của Hàn Quốc, được làm từ cải thảo lên men. Kim chi là một loại thực phẩm rất bổ dưỡng, giàu vitamin, khoáng chất và chất xơ. Nó có nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:
- Ngăn ngừa ung thư
- Tăng cường hệ miễn dịch
- Giúp tiêu hóa tốt hơn
- Cải thiện sức khỏe tim mạch
Kim chi truyền thống được làm từ cải thảo, muối, ớt, tỏi, hành lá,… Đây đều là những nguyên liệu chay. Tuy nhiên, hiện nay, có một số loại kim chi được thêm các nguyên liệu không chay, chẳng hạn như thịt, cá,…
Do đó, nếu bạn ăn chay, bạn nên chọn mua kim chi ở những nơi uy tín, để đảm bảo rằng nó được làm từ các nguyên liệu chay.
Ăn chay có được ăn nước mắm không?
Nước mắm truyền thống được làm từ cá, vì vậy không phù hợp với chế độ ăn chay. Tuy nhiên, hiện nay có rất nhiều loại nước mắm chay được làm từ các nguyên liệu thực vật, chẳng hạn như đậu nành, trái thơm,… Các loại nước mắm chay này hoàn toàn phù hợp với chế độ ăn chay.
Nước mắm chay đậu nành Thanh Dũng và nước mắm chay từ trái thơm An Nhiên là hai loại nước mắm chay được nhiều người ưa chuộng. Cả hai loại nước mắm này đều mang hương vị đậm đà, thơm ngon, phù hợp với nhiều món ăn chay.
Lời khuyên lưu ý cho người ăn chay
Người ăn chay cần lưu ý bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, chẳng hạn như protein, sắt, vitamin D, canxi,… Có thể bổ sung các chất dinh dưỡng này thông qua các thực phẩm chay, thực phẩm chức năng hoặc các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng khác.
Với sự đa dạng của các món ăn chay hiện nay, người ăn chay hoàn toàn có thể có một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và ngon miệng.